Gnovations Technologies
  • Home
  • About
  • Products and Updates
  • Contact

गंगा नदी और गीता - गंगा कहती है – ज्ञान से ही त्याग और विरक्ति शस्त्र का जन्म होता है : अध्याय 15, श्लोक 3,4 (गीता:3,4)

  • By
  • U.K. Choudhary
  • November-11-2018
न रूपमस्येह तथोप-लभ्यते नान्तो न चादिर्ण च सम्प्रतिष्ठा। अश्वत्थमेनं सुविरूढमूलमसंगशस्त्रेण दृढेन छित्वा।। ततः पदं तत्परिमार्गितव्यं यस्मिन्गता न निवर्तन्ति भूयः। तमेव चाद्यं पुरुषं प्रपद्ये यत्त प्रवृत्तिः प्रसृता पुराणी।। गीता : अध्याय-15, श्लोक - 3-4

श्लोकों का हिन्दी अर्थ :

इस वृक्ष के वास्तविक स्वरूप का अनुभव इस जगत् में नहीं किया जा सकता है. कोई भी नहीं समझ सकता कि इसका आदि , अन्त या आधार कहाँ हैं? किन्तु मनुष्य को चाहिये कि इस दृढ़ मूल वाले वृक्ष को विरक्ति के शस्त्र से काट गिराये. तत्पश्चात उसे ऐसे स्थान की खोज करनी चाहिये, जँहा जाकर लौटना न पड़े और जँहा उस भगवान की शरण ग्रहण कर ली जाये, जिससे अनादिकाल से प्रत्येक वस्तु का सूत्रपात एवं विस्तार होता आया है.

श्लोकों की वैज्ञानिकता :

“इस वृक्ष के वास्तविक स्वरूप का अनुभव इस संसार में नहीं किया जा सकता”, शरीर, वृक्ष, कोशिकाओं से निर्मित और इनके विभिन्न तारंगिक-चरित्रों, यथा आवृतियों,  आयामों, समूहों, रूपांतरण-कोणों आदि से शक्तियों को निस्तारित और अवशोषित करते अपने स्वरूप को स्थायित्व के साथ रूपांतरित करती रहती है और कभी भी अपनें मौलिक स्वरूप में नहीं लौटती है. इस तरह किसी न किसी रूप से कार्य निरंतर होते रहते है और कोशिका के रूपांतरण से शक्तिसंचय, स्मरण शक्ति या इच्छा के रूप में होता रहता है. इसका नहीं होना या इसको नहीं करना, कोशिका को जस का तस रख देना “शत-प्रतिशत” त्याग कहलाता है. यही योग है, यही है रैदास की “चदरिया जस के तस धर दीन्हीं” वाला भाव,  यह तभी संभव है, जब अंतर्मन में  हनुमानजी सदृश्य, इष्टदेव  न्यूकलियस को दृढता से समस्त तरंगों के उत्पन्न और विसर्जन का केन्द्र समझा जाए. यही है दिन-रात कार्य करना परन्तु  कार्य से फल की इच्छा नहीं करना. यही है, हाथ में हमेशा लड्डू रखना, निरंतर प्रसन्नता से परिपूर्ण रहना, हृदयस्थल में ब्रह्म का होना. This justifies that all waves originate from and merges into a point inside the Heart, the Nucleus. यही है, “कहाँ भटकते हो, ब्रह्माण्ड का खजाना तुम्हारे पास ही है.”

गंगा कहती है :

अपने आप को पहचानने जैसा, तुम्हें पदार्थ नहीं, मुझे पहचानना है. मैं जलरूप शक्ति हूँ, जिसके बिना तुम एक क्षण भी नहीं रह सकते हो और मल-त्याग वह शक्ति-संचय है, जिसके बिना भी तुम नहीं रह सकते. ये दोनों मेरे शरीर से और मेरे शरीर में ही जाते हैं. अतः मेरे शरीर का भाग ही तुम्हारा शरीर है. जल और मल, इन दोनों का कहाँ, कितना और कैसे, मेरे शरीर में संतुलन रखा जाए, इसे समझना होगा. अतः दोनों को एक ही दृष्टि से समझना ही होगा. यह मेरी ही व्यवस्था मात्र नहीं अपितु वातावरण की तथा तुम्हारे भूत, वर्तमान और भविष्य की व्यवस्था है. यह समझ लो कि “नदी के जलगुण जलमात्रा - तुम्हारा स्वास्थ्य, संस्कार और संस्कृति सभी एक साथ चलता है.” ये सभी भीतर की शक्तियाँ हैं, यही तुम्हें यहाँ और वहाँ के लिये चाहिए. ये शक्तियाँ, विश्व में मात्र तुम्हारे पास मुझसे है और अन्यत्र यह किसी के पास नहीं है. इस गंगा की शक्ति को तुम नहीं समझते और सोचते हो. STP, समस्या का निदान करेगा, यह मात्र तुम्हारा भ्रम है. बालू से विरक्ति, यही गंगा-संरक्षण की शक्ति है. जब तक इसका उपयोग नहीं करोगें, तब तक हजारों और लाखों STP गंगा की समस्या का निदान नहीं कर सकते हैं. अतः वैराग्य रूप ज्ञान से, गंगा को संरक्षित करो, तब तुम यहाँ इस जग में और वहाँ, ब्रह्मलोक में सर्वत्र पूज्यनीय होगे.  

हमसे ईमेल या मैसेज द्वारा सीधे संपर्क करें.

क्या यह आपके लिए प्रासंगिक है? मेसेज छोड़ें.

Related Tags

गंगा नदी(45) गंगा और गीता(16) गंगा कहती है(28) गंगा संवर्धन(3) गंगा व्यवस्था(2) गीता श्लोक(17)

More from Blog

Blog

More

Gnovations Portals for Kids

As a parent, guardian or teacher would you let your child just walk out to unknown corners of the world all on her own? Internet in today’s ...

Gnovations Portals for Kids

Pani ki Kahani - Documenting India's Water Systems

India is facing an immediate and unprecedented water crisis. Termed "Dushkal" by experts and activists is an existential crisis when we see ...

Pani ki Kahani - Documenting India's Water Systems

Navpravartak Initiative by Gnovations

In the fast digitizing world where do Indian socio-political-economic innovators stand? do they have the right technological tools to scale ...

Navpravartak Initiative by Gnovations

गूगल बनाम गाँधी : अर्थशास्त्र का महायुद्ध

In the long run we are all dead अंततः तो हम सब मृत ही हैं.1930 की महा मंदी के दौरान प्रसिद्ध अमेरिकी अर्थशास्त्री जॉन मेनार्ड काएनिस का ये व...

गूगल बनाम गाँधी : अर्थशास्त्र का महायुद्ध

India's Developmental Challenges - The Concept of a National Poverty Trap and Need for Technological interventions

India's post-colonial development challenges -Short Problem Statement.In the era of the cost of development and public services converging t...

India's Developmental Challenges - The Concept of a National Poverty Trap and Need for Technological interventions

BallotboxIndia - Where research meets democracy

There are four axes in every community. 1. Systemic issues 2. Affected citizens looking for solutions 3. Research backed solutions4. Right p...

BallotboxIndia - Where research meets democracy

What works for India - Cooperatives or Corporates

What would you prefer? A company with.$6 billion in revenue, 36 lack benefactors employed in the production chain leaving alone the distribu...

What works for India - Cooperatives or Corporates

More

© Gnovations Technologies Pvt. Ltd

Terms  Privacy